Η συμφωνία Σαουδικής Αραβίας - Ιράν με την μεσολάβηση της Κίνας
Άσχημα τα νέα για τις
ΗΠΑ, και ειδικά για το Ισραήλ
της Yassamine Mather
Η πρόσφατη συμφωνία μεταξύ του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας για εξομάλυνση των σχέσεων -μέρος μιας τριμερούς συμφωνίας βασισμένης στη μεσολάβηση της Κίνας- είναι ένα σαφές σημάδι της εξελισσόμενης κατάστασης στη Μέση Ανατολή και της αυξανόμενης επιρροής της Κίνας. Η συμφωνία ουσιαστικά υπογράφηκε στο Πεκίνο. Στενότερες σχέσεις της Σαουδικής Αραβίας με την Κίνα σημαίνει ότι δεν ακολουθεί πλέον τη γραμμή των ΗΠΑ – όπως φαίνεται με τη συνεχιζόμενη συνεργασία της με τη Ρωσία και την απροθυμία της να αυξήσει την παραγωγή πετρελαίου ή να μειώσει τις τιμές.
Αυτά δείχνουν το είδος των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή και στον Παγκόσμιο Νότο. Σύμφωνα με τον Hussein Ibish, έναν υψηλόβαθμο επιστήμονα στο Ινστιτούτο των Αραβικών Κρατών του Κόλπου στην Ουάσιγκτον, «Το μεγαλύτερο μέρος του αναπτυσσόμενου κόσμου στην Ασία και την Αφρική, συμπεριλαμβανομένης της Μέσης Ανατολής, δεν έχει δει τον πόλεμο της Ουκρανίας σαν την καίρια στιγμή στις διεθνείς σχέσεις με τον τρόπο που τον βλέπει η Δύση.»
Ο Gerald Feierstein, πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Υεμένη, είπε στο Al Jazeera: «Οι Σαουδάραβες έχουν καταστήσει σαφές ότι τα συμφεροντά τους θεωρούν αναγκαία τη διατήρηση ισχυρών σχέσεων με τον κύριο εταίρο ασφαλείας τους, τις ΗΠΑ, αλλά και με το νούμερο ένα οικονομικό τους εταίρο, την Κίνα, καθώς και με τον βασικό τους εταίρο στον OPEC+ τη Ρωσία.»
Σύμφωνα με την Wall Street Journal, “Το εμπόριο μεταξύ Κίνας και Σαουδικής Αραβίας ήταν 87 δισεκατομμύρια δολάρια το 2021, ενώ το μερίδιο του Ιράν στο συνολικό παγκόσμιο εμπόριο της Κίνας πέρυσι ήταν μόνο 0,25%. Ωστόσο, το Ιράν είναι ένας πολύτιμος πολιτικός σύμμαχος και η Κίνα επιθυμεί να αυξήσει το εμπόριο με το Ιράν χωρίς να φοβάται τις κυρώσεις των ΗΠΑ. Για την Κίνα αυτό είναι ένα βήμα προς αυτόν τον μακροπρόθεσμο στόχο.”
Πέρυσι, παρά την επιβράδυνση που προκλήθηκε από την πολιτική του «μηδενικού κρούσματος κορονοϊού», η Κίνα ήταν κύριος πελάτης του πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας. Σχεδόν το 22% των εξαγωγών αργού πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας το 2022 προορίζονταν για την Κίνα. Από το 2018 και μετά την αποχώρηση των Ηνωμένων Πολιτειών από το Κοινό Συνολικό Σχέδιο Δράσης (η πυρηνική συμφωνία του Ιράν), η Κίνα είναι ο κύριος πελάτης του πετρελαίου του Ιράν παρά τις κυρώσεις των ΗΠΑ. Ωστόσο, ούτε η Τεχεράνη ούτε το Πεκίνο έχουν παραδεχτεί την πραγματική κατάσταση και οι αξιωματούχοι αποφεύγουν να δώσουν στατιστικά στοιχεία για τις πωλήσεις πετρελαίου του Ιράν στην Κίνα. Αναπόφευκτα, σε μια απέλπιδα προσπάθεια να παρακάμψει τις κυρώσεις των ΗΠΑ, το Ιράν πούλησε πετρέλαιο στην Κίνα σε τιμή πολύ χαμηλότερη από την τιμή της αγοράς για να εξυπηρετήσει τις συναλλαγματικές του ανάγκες.
Θα πρέπει επίσης να θυμόμαστε την πολιτική σημασία της διαμεσολάβησης της Κίνας: επιβεβαιώνει την εξουσία της ως ανερχόμενης παγκόσμιας δύναμης σε μια περιοχή που θεωρείται ότι βρίσκεται κυρίως κάτω από την επιρροή των ΗΠΑ.
Επιπτώσεις
Στην έκθεσή της για τις διαστάσεις τής τριμερούς συμφωνίας μεταξύ Ιράν, Σαουδικής Αραβίας και Κίνας για την επανέναρξη των πολιτικών σχέσεων μεταξύ Τεχεράνης και Ριάντ, η Wall Street Journal αναφέρεται και σε άλλες λεπτομέρειες. Με βάση αποσπάσματα αξιωματούχων των δύο χωρών, η Σαουδική Αραβία συμφώνησε να μειώσει τον επικριτικό τόνο του τηλεοπτικού καναλιού Iran International. Ο ιδιοκτήτης του καναλιού, Volant, απέρριψε αυτόν τον ισχυρισμό, ισχυριζόμενος ότι το δίκτυο είναι «ανεξάρτητο».
Ωστόσο, η ξαφνική αποχώρησή του από το Λονδίνο δείχνει καλύτερα την αλήθεια. Αυτό δεν είχε καμία σχέση με απειλές προς το προσωπικό του, όπως ισχυρίστηκε το κανάλι (και επαναλαμβάνεται κατά κάποιο τρόπο από τον συντηρητικό υπουργό Ασφαλείας, Tom Tugendhat). Πριν από λίγους μήνες το Iran International TV (επίσης γνωστό ως Saudi International) φέρεται να είχε παραβιάσει το κινητό τηλέφωνο της Περσίδας ρεπόρτερ του BBC Rana Rahimpour. Στη συνέχεια, μετέδωσε μια συνομιλία που είχε με τη μητέρα της στο Ιράν, στην οποία σχολίασε τη σχέση του Iran International TV με τη Σαουδική Αραβία και την επιθυμία αυτής της χώρας να διασπάσει το Ιράν σε μικρά έθνη-κράτη. Η ηχογράφηση κυκλοφόρησε στη συνέχεια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, προκαλώντας προβλήματα τόσο στη δημοσιογράφο όσο και στους γονείς της. Οι δικηγόροι που ενεργούσαν για λογαριασμό της παραπονέθηκαν στην Ofcom. Σύμφωνα με ένα tweet της κας Rahimpour στις 9 Μαρτίου,
“Η Ofcom με ενημέρωσε μόλις ότι η IranInternational παρέδωσε την άδεια της στο Ηνωμένο Βασίλειο στις 3 Φεβρουαρίου, δύο βδομάδες πριν μετακομίσει στην Ουάσιγκτον και δύο βδομάδες μετά την καταγγελία μου για τη δυσφημιστική για τη ζωή της ταινία. Η στιγμή της απόφασής τους σημαίνει ότι δεν κινδυνεύουν πλέον να χάσουν την άδεια της Ofcom…
Προσθέστε σε όλα αυτά το γεγονός ότι πιθανώς οι χρηματοδότες της Iran International γνώριζαν καλά την επικείμενη συμφωνία και δεν ήθελαν να μπουν σε μια ακριβή δικαστική υπόθεση τη στιγμή που οι Σαουδάραβες αξιωματούχοι ήταν πιθανό να μειώσουν τον απεριόριστο προϋπολογισμό τους.
Η συμφωνία σηματοδοτεί επίσης ένα σημαντικό πλήγμα στον στόχο του Ισραηλινού πρωθυπουργού Μπένζαμιν Νετανιάχου να απομονώσει το Ιράν στην περιοχή και στη συνεχιζόμενη προσέγγιση του Ισραήλ με τη Σαουδική Αραβία με την ελπίδα ότι θα ανοίξει το δρόμο για στενότερες σχέσεις με άλλες αραβικές χώρες. Σύμφωνα με τον Αβίβ Μπουσίνσκι, πρώην επικεφαλής του επιτελείου του Νετανιάχου, «πρώτοι στόχοι του είναι η απομόνωση του Ιράν και η επέκταση των σχέσεων με τις αραβικές χώρες. Και αυτή τη στιγμή, έχει αποτύχει και στα δύο.» Ένας ανώτερος αξιωματούχος που ταξίδεψε με τον Νετανιάχου στη Ρώμη στις 10 Μαρτίου κατηγόρησε ανοικτά την προηγούμενη ισραηλινή κυβέρνηση και την κυβέρνηση Μπάιντεν για τη συμφωνία.
Αν και κανείς δεν αναμένει ότι η ανακοίνωση θα σηματοδοτήσει το τέλος του περιφερειακού ανταγωνισμού μεταξύ των δύο χωρών, θα υπάρξουν πρακτικές συνέπειες για τις διπλωματικές σχέσεις μεταξύ των ΗΠΑ και του Ισραήλ. Εάν αποφασίσουν να επιτεθούν στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν με την πιο άμεση οδό, θα χρειαστούν άδεια για να χρησιμοποιήσουν τον εναέριο χώρο της Σαουδικής Αραβίας. Αυτό μπορεί να είναι λιγότερο πιθανό, τώρα που το Ριάντ και το Τελ Αβίβ έχουν ανανεώσει τις διπλωματικές σχέσεις.
Ο Mark Dubowitz, διευθύνων σύμβουλος του Ιδρύματος για την υπεράσπιση των Δημοκρατιών με έδρα την Ουάσιγκτον, το θέτει έτσι: «Θα ήταν πρόθυμοι οι Σαουδάραβες να συμμετάσχουν έστω και αθόρυβα σε έναν συνασπισμό κατά του Ιράν; Θα ήταν πρόθυμοι να ανοίξουν τον εναέριο χώρο τους; Νομίζω ότι όλα αυτά τίθενται πλέον υπό αμφισβήτηση.»
Αντιφατικό
Για τους Ιρανούς ο οικονομικός αντίκτυπος της συμφωνίας ήταν άμεσος. Το νόμισμα του Ιράν, το Ριάλ, αυξήθηκε πάνω από 10% στη διάρκεια της νύχτας, συνεχίζοντας την τάση που ξεκίνησε μετά την επίσκεψη τού επικεφαλής της Διεθνούς Αρχής Ατομικής Ενέργειας Ραφαέλ Γκρόσι στην Τεχεράνη μια εβδομάδα νωρίτερα.
Στις 12 Μαρτίου, ο Υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, Χοσεΐν Αμίρ-Αμπντολαχιάν, υποστήριξε ότι η ανταλλαγή αιχμαλώτων με τις Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσε να γίνει σύντομα και ότι έχει επιτευχθεί μια αρχική συμφωνία, προσθέτοντας ότι η αμερικανική πλευρά «εμπλέκεται στους δικούς της τελικούς τεχνικούς συντονισμούς». Ωστόσο, η Ουάσιγκτον το διέψευσε: «Οι ισχυρισμοί των Ιρανών αξιωματούχων ότι έχουμε καταλήξει σε συμφωνία για την απελευθέρωση των πολιτών των ΗΠΑ που κρατούνται παράνομα από το Ιράν είναι ψευδείς». Στη συνέχεια, μια «πηγή κοντά στις διαπραγματεύσεις των ΗΠΑ» είπε στο πρακτορείο ειδήσεων Reuters ότι η ανταλλαγή κρατουμένων είναι πιο κοντά από ποτέ, αλλά ένα από τα εναπομείναντα σημεία συνδέεται με τα 7 δισεκατομμύρια δολάρια σε παγωμένα ιρανικά κεφάλαια πετρελαίου στη Νότια Κορέα, χάρη στις κυρώσεις των ΗΠΑ.
Ο τελευταίος Αμερικανός κρατούμενος που εγκατέλειψε το Ιράν ήταν ο 85χρονος Ιρανοαμερικανός Μπακίρ Ναμαζί, ο οποίος επιβιβάστηκε σε αεροπλάνο για το Ομάν τον Οκτώβριο του 2022. Ο γιος του, Σιαμάκ Ναμαζί, παραμένει στις φυλακές της Εβίν. Του επετράπη να συμμετάσχει σε μια συνέντευξη στο CNN μέσα από τη φυλακή και παρακάλεσε τον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν να εξασφαλίσει την απελευθέρωσή του, καθώς και αυτή άλλων δύο κρατουμένων διπλής υπηκοότητας.
Τα αντιφατικά μηνύματα από τις αρχές των ΗΠΑ και του Ιράν σχετικά με την ανταλλαγή αιχμαλώτων, καθώς και η συνεχής υποστήριξη προς τους βασιλόφρονες του Ιράν από μέσα ενημέρωσης που σχετίζονται με την εξωτερική πολιτική ΗΠΑ/ Βρετανίας (όπως το VoiceofAmerica και το BBCPersian), αποδεικνύουν ότι, όταν πρόκειται για την Ισλαμική Δημοκρατία, η κυβέρνηση Μπάιντεν ακολουθεί μια σειρά από παράλληλες και κατά καιρούς αντιφατικές πολιτικές. Παρά τις αρνήσεις, είναι σαφές ότι ο Μπάιντεν εξακολουθεί να θέλει να αναβιώσει την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν, ενώ οι ΗΠΑ και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί τους αναμένουν αυτήν την εβδομάδα μια τραπεζική κρίση που θα μπορούσε να κάνει την τρέχουσα κατάσταση του κόστους ζωής πολύ χειρότερη. Χωρίς αμφιβολία, οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι των ΗΠΑ αναζητούν απελπισμένα φθηνότερα καύσιμα και μια πυρηνική συμφωνία που να εγγυάται ακριβώς αυτό από το Ιράν – καθώς και τη δυνατότητα για οικονομικό εμπόριο με μια από τις πιο πυκνοκατοικημένες χώρες της Μέσης Ανατολής με γνώσεις υπολογιστών.
Σε μια παράλληλη, αλλά συνδεδεμένη, στρατηγική οι ΗΠΑ προωθούν τον γιο του πρώην Σάχη και τους άμεσους συμμάχους του, οι οποίοι είναι απασχολημένοι αναζητώντας άλλες, πιο αξιόπιστες εναλλακτικές λύσεις για την «αλλαγή καθεστώτος από τα πάνω» στο Ιράν. Καθώς πλησιάζουμε στην 20ή επέτειο μιας τέτοιας «αλλαγής καθεστώτος από τα πάνω» στο Ιράκ, με όλες τις καταστροφικές συνέπειες, κανείς με ελάχιστη ευφυΐα δεν μπορεί να έχει καμία αμφιβολία ότι ο ανίκανος, αγράμματος Ρεζά Παχλαβί, γιος του πρώην Σάχη, κάνει τον Αχμέτ Τσαλαμπί, τον εκπρόσωπο του Τζορτζ Μπους για την αλλαγή καθεστώτος στο Ιράκ, να φαίνεται σοφή επιλογή! Υποθέτω ότι η κυβέρνηση Μπάιντεν -η οποία θεωρεί τον εαυτό της, σωστά ή άδικα, πιο ικανή και πιο οξυδερκή από τη ρεπουμπλικανική κυβέρνηση του 2003- δεν θέλει να επαναλάβει αυτό το είδος καταστροφής. Ωστόσο, προς το παρόν, όταν πρόκειται να απειλήσει την Ισλαμική Δημοκρατία με «αλλαγή καθεστώτος από τα πάνω», ο Παχλαβί είναι ένας χρήσιμος ηλίθιος. Στην πραγματικότητα, δεν ανησυχώ τόσο πολύ για αυτόν και τους συμμάχους του: αυτό που είναι απογοητευτικό είναι η υποστήριξη που λαμβάνει από τμήματα της ιρανικής «αριστεράς» (εδώ πρέπει να προσδιορίσουμε τον όρο: μιλάμε για σοσιαλιμπεριαλιστές).
Την τελευταία βδομάδα περίπου έχω δώσει πολλές συνεντεύξεις σε περσικούς τηλεοπτικούς σταθμούς, όταν κατήγγειλα τη «χάρτα» του Ρεζά Παχλαβί και τους ισχυρισμούς του ότι είναι ο εκπρόσωπος των σημερινών διαδηλωτών του Ιράν. Για όσους μπορεί να μην είναι εξοικειωμένοι με το ιστορικό του, επιτρέψτε μου να εξηγήσω ότι πρόκειται για έναν άνδρα που, αφού έζησε στις ΗΠΑ για περισσότερα από 40 χρόνια, απάντησε σε μια ερώτηση σχετικά με τα «φεμινιστικά» του διαπιστευτήρια λέγοντας: «Έχω τρεις κόρες!» Ένας άνθρωπος του οποίου τα σχόλια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μέχρι πρόσφατα (όταν διέγραψε μερικές από τις παλιότερες αναρτήσεις) μας έλεγε πώς περνούσε τόσο πολύ χρόνο στις διακοπές στην Καραϊβική και στα Καζίνο. Είναι αυτονόητο ότι είναι το τελευταίο πρόσωπο που θα έπρεπε να θεωρήσει κάποιος εκπρόσωπο του τρέχοντος κινήματος διαμαρτυρίας.
Καθώς συμμετέχω και η ίδια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, έλαβα τις αναπόφευκτες απειλές και κακοποίηση που περίμενα από τους υποστηρικτές του Ρεζά Παχλαβί. Αυτό που ήταν σοκαριστικό και ανησυχητικό, ωστόσο, ήταν τα email από αυτούς που ισχυρίζονταν ότι είναι αριστεροί, που προειδοποιούσαν ότι σήμερα επαναλαμβάνεται το ίδιο λάθος όπως τις πρώτες μέρες της Ισλαμικής Δημοκρατίας, όταν η αριστερά «δεν υποστήριζε τους φιλελεύθερους»! Επιτρέψτε μου να ξεκαθαρίσω ότι τμήματα της φιλοσοβιετικής αριστεράς στο Ιράν (τόσο σταλινικά όσο και στα τροτσκιστικά) υποστήριξαν αντιδραστικούς συμμάχους του Ρουχολάχ Χομεϊνί, ο οποίος επρόκειτο να γίνει ο πρώτος ανώτατος ηγέτης της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Αν και αυτό είναι ασυγχώρητο, η ιδέα ότι η αριστερά έπρεπε να υποστηρίξει «φιλελεύθερους» όπως ο Σαπούρ Μπαχτιάρ, ο οποίος υπηρέτησε ως ο τελευταίος Πρωθυπουργός του Σάχη, είναι επίσης ανόητη κι απαράδεκτη.
Αν οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους είχαν επιτρέψει στον Μπαχτιάρ και τους συμμάχους τους να παραμείνουν στην εξουσία, πιθανότατα θα ήταν τόσο κατασταλτικοί και δικτατορικοί όσο το σημερινό καθεστώς. Οι σοσιαλιμπεριαλιστές μας -ονειροπολώντας ένα αστικό φιλελεύθερο Ιράν, όπου η εργατική τάξη μπορεί να «μορφωθεί» και να οργανωθεί- δεν έχουν μάθει τίποτα από τη σύγχρονη περιφερειακή ιστορία. Εκτός από το Ιράκ, υπήρξε το Αφγανιστάν, η Λιβύη, η Αίγυπτος… και, για να είμαστε δίκαιοι, ορισμένες από τις επιλογές των ΗΠΑ για αλλαγή καθεστώτος σε αυτές τις χώρες ήταν με ανθρώπους που είχαν περισσότερο μυαλό από τον Ρεζά Παχλαβί.
Πηγή : Νέα Προοπτική