Εκδηλώσεις δράσεις

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

anakoinosi
Επερχόμενες Εκδηλώσεις & Δράσεις


ΔΙΑΔΗΛΩΣΗ ΣΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ, ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ, 18 ΜΑΙΟΥ, 12.30 μμ

ΟΧΙ ΣΤΗΝ "ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ"

Δείτε περισσότερα...











------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Σάββατο, Μαρτίου 19, 2016

Η απανθρωποποίηση των προσφύγων...


Η απανθρωποίηση είναι ένα κοινωνιοψυχολογικό φαινόμενο, του οποίου η μελέτη διεξάγεται ερευνητικά μόλις εδώ και δέκα χρόνια. Στα πρώτα χρόνια της μελέτης του, η διερεύνηση του φαινομένου αφορούσε σχεδόν αποκλειστικά τις συνθήκες πολέμου και άγριας βιαιότητας στις οποίες διερευνείτο κατά πόσο οι θύτες θεωρούσαν ανθρώπους τα θύματά τους, για τα οποία δεν είχαν καμία ηθική αναστολή να βλάψουν, να κανιβαλίσουν ή και να σκοτώσουν. Πρόσφατες σχετικές μελέτες έχουν διεξαχθεί για τον εμφύλιο πόλεμο της πρώην Γιουγκοσλαβίας και για το πώς οι αντίπαλοι έβλεπαν τους εχθρούς τους. Πολλές φορές αναρωτιόμαστε βλέποντας σκηνές πολέμου πώς γίνεται ένας άνθρωπος να στρέφει το όπλο του εναντίον ενός παιδιού. Γίνεται, γιατί θεωρεί την ομάδα στην οποία ανήκει το παιδί ως μη ή λιγότερο ανθρώπινη.

Η απανθρωποποίηση μελετάται τα τελευταία χρόνια όχι μόνο για τόσο άγριες συνθήκες ή περιστατικά βίας ή ρατσισμού.  Μελετάται και σε πιο καθημερινές συνθήκες ή σε πλαίσια πιο ήπιας διάκρισης, η οποία όμως είναι παγιωμένη και διαρκής. Η υπανθρωποποίηση, το να βλέπεις δηλαδή κάποιον/α ως λιγότερο από άνθρωπο ή η πλήρης απανθρωποποίηση σχετίζεται με τα αμφίσημα στερεότυπα τα οποία εμφανίζονται πολύ συχνά στην καθημερινή ζωή. Ένας άνθρωπος δηλαδή που θεωρείται συναισθηματικός αλλά όχι ικανός, για παράδειγμα ένας ηλικιωμένος που χρειάζεται βοήθεια από τους άλλους, είναι ευάλωτος στην απανθρωποποίηση. Διότι, βάσει ερευνών, η ικανότητα θεωρείται αποκλειστικά ανθρώπινη ιδιότητα, ενώ η ευαισθησία είναι ιδιότητα που διαθέτουν και τα (υπόλοιπα) ζώα. Αντίστροφα, ένας άνθρωπος που θεωρείται ικανός αλλά όχι ευαίσθητος, π..χ ένας γιατρός όσο καλός και αν είναι, απανθρωποποιείται επίσης, καθώς διαθέτει την αποκλειστικά ανθρώπινη ιδιότητα της ικανότητας, αλλά δεν διαθέτει μία από τις βασικές ιδιότητες της ανθρώπινης φύσης, που είναι η ευαισθησία. Οι άνθρωποι που θεωρούνται ικανοί αλλά όχι θερμοί αναπαριστώνται κοινωνικά περισσότερο ως μηχανές παρά ως άνθρωποι.

Όπως είδαμε, ο τρόπος για να διαπιστώσουμε την απανθρωποποίηση είναι μέσω της απόδοσης χαρακτηριστικών και την ύπαρξη ή μη  αμφισήμων στερεοτύπων. Από την άλλη μεριά, η εφαρμογή της απανθρωποποίησης μπορεί να διαπιστωθεί από τα εξής: Ένας άνθρωπος που απανθρωποποιείται χάνει τα επιμέρους στοιχεία της προσωπικότητάς του, γίνεται αντιληπτός μόνο ως ένα μέλος μιας ευρύτερης ομάδας και όχι ως συγκεκριμένος άνθρωπος με όνομα, επίθετο, ιδιότητα, χαρακτηριστικά, χαρακτήρα, επάγγελμα. Οι άνθρωποι, για παράδειγμα, που ιδρυματοποιούνται  με αφορμή είτε μια νοητική είτε μια ψυχική διαταραχή είτε αναπηρία είναι εξαιρετικά ευάλωτοι στην απανθρωποποίηση καθώς η ασυλοποίηση, είτε για μεγαλύτερο είτε για μικρότερο χρονικό διάστημα, τους μετατρέπει από συγκεκριμένους ανθρώπους σε άτομα που απλώς ζουν σε ένα άσυλο ή ίδρυμα και που ενδέχεται να φέρουν ακόμη και αριθμό κατάταξης στο ίδρυμα. Η κατάχρηση των κατασταλτικών μέσων εκ μέρους του προσωπικού του ιδρύματος ή άλλους είδους συμπεριφορές που ονομάζουμε "απάνθρωπες" έρχεται απλώς να ολοκληρώσει την ήδη υφιστάμενη απανθρωποποίησή τους.

Σε επίπεδο κοινωνικών ομάδων, αυτές που βάσει ερευνών έχει βρεθεί πως υφίστανται κατεξοχήν απανθρωποποίηση είναι οι ναρκομανείς, οι ηλικιωμένοι, όπως προαναφέρθηκε, οι νοικοκυρές, οι άνθρωποι με νοητική υστέρηση εντός ή εκτός ιδρυμάτων και οι μετανάστες εργάτες. Ας σκεφτούμε μόνο την καθιέρωση του όρου "Πάκι" ή "Πακιστάνια" για τους μετανάστες Πακιστανικής προέλευσης που ζουν για πάνω από μια δεκαετία στη χώρα μας.  Οι όροι παραπέμπουν κατευθείαν σε αντικείμενα. Δεν είναι άλλωστε λίγες οι φορές που τα άτομα ακροδεξιών ή νεοναζιστικών αντιλήψεων γράφουν ή λένε ρητά πως οι μετανάστες είναι υπάνθρωποι ή τους χαρακτηρίζουν με λέξεις ουδέτερου γένους σε φράσεις τύπου "αυτά τα...".

Τον τελευταίο καιρό, γνωρίζουμε όλοι πως η Ελλάδα έχει δεχθεί μερικές δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες από την Ανατολή και θα δεχθεί και άλλους. Οι περισσότεροι είναι Σύριοι αλλά και άλλης καταγωγής. Πολλές φορές γίνεται λόγος για το "δράμα" των προσφύγων, για την εξαθλίωσή τους, που κορυφώθηκε με τη μετατροπή της Ειδομένης σε βούρκο, τα ΜΜΕ δείχνουν μια ξαφνική ευαισθησία δείχνοντας συνέχεια εικόνες με τα "προσφυγόπουλα" που υποφέρουν. Δεν αμφιβάλλει κανείς πως όλοι οι πρόσφυγες και όχι μόνο τα "προσφυγόπουλα" υποφέρουν. Είναι όμως αυτή η αντιμετώπιση των προσφύγων η ανθρώπινη;

Οι πρόσφυγες κατονομαζόμενοι ήδη ως "προσφυγικες ροές" ή ως "προσφυγικό ζήτημα" είναι ήδη απανθρωποποιημένοι. Μπορεί να μην υφίστανται την απανθρωποποίηση με το να τους στρέφουμε ένα πιστόλι στον κρόταφο, όπως θα έκαναν οι εχθροί τους στον πόλεμο (αν και στα σύνορα τους στρέφουν και όπλα), τους απανθρωποποιούμε όμως με τον αντίστροφο τρόπο, με το να τους αντιμετωπίζουμε μόνο με λύπηση, με το να δείχνουμε πόσο καλοί άνθρωποι είμαστε πηγαίνοντάς τους τα "είδη ανάγκης", με το να καταγγέλλουμε την Πολιτεία πως τους αφήνει να ζουν μες στις λάσπες και δεν έχει κέντρα "φιλοξενίας" για να τους πάει. Κέντρα "φιλοξενίας" από τα οποία δεν θα μπορούν να βγουν οι "φιλοξενούμενοι" δίχως να πάρουν άδεια... Η "Ευρώπη", από την άλλη μεριά, μας λέει ότι καθυστερήσαμε (όπως στους Ολυμπιακούς Αγώνες), να φτιάξουμε τις εγκαταστάσεις κράτησης. Αυτό είναι το πρόβλημα... Ότι καθυστερήσαμε να τις φτιάξουμε...

Οι πρόσφυγες, οι ενήλικοι και τα παιδιά τους, δεν είναι πια άνθρωποι με συγκεκριμένη ζωή, ταυτότητα, σπίτι, οικογένεια, δουλειά, σπουδές, ικανότητες, ονόματα, δεν είναι πια παιδιά με συγκεκριμένη ηλικία, γειτονιά, σχολική τάξη... Είναι μια μάζα ατόμων που επειδή έρχονται από τον πόλεμο, τα λυπόμαστε και τους προσφέρουμε τα βασικά, εκπληρώνουμε τη "βασική" ανθρώπινη φύση τους που συμπίπτει με αυτή των ζώων, και την εκπληρώνουμε για να είμαστε εμείς άνθρωποι, όχι εκείνοι. Ταυτόχρονα καλλιεργείται και η ψυχολογία του φόβου, για την υγιειονομική βόμβα που θα αποτελέσουν "όλοι μαζί" οι πρόσφυγες, κατεξοχήν τακτική απανθρωποποίησης, που ταυτίζει μία κοινωνική ή φυλετική ομάδα με τον ίδιο τον κίνδυνο και δικαιολογεί οποιαδήποτε συμπεριφορά απέναντί της ως "αυτοάμυνα". Όπως γράφει και ο κ. Μεγαλοοικονόμου στην "Εφημερίδα των Συντακτών": "Άλλωστε, και οι εβραίοι κλείνονταν, από τους ναζί, στην Βαρσοβία και αλλού, σε γκέτο και στρατόπεδα, πριν μεταφερθούν στα στρατόπεδα εξόντωσης, με το αιτιολογικό ότι ήταν φορείς φυματίωσης και αποτελούσαν "υγειονομική απειλή"." Η απανθρωποποιητική συμπεριφορά μπορεί να ολοκληρωθεί ή όχι στη φασιστική της εκδοχή της εξόντωσης. Αυτό δεν σημαίνει πως και ζωντανός ένας άνθρωπος δεν ενδέχεται να είναι απανθρωποποιημένος.

Οι πρόσφυγες που έχουν ήδη έρθει και θα έρθουν στην Ελλάδα είναι σίγουρο ότι θα εγκλωβιστούν για μεγάλο διάστημα εδώ. Κατά πάσα πιθανότητα αυτό ήταν εξαρχής το σχέδιο αλλά κανένας φυσικά δεν θα το έλεγε σε εμάς ή σε εκείνους εξαρχής. Εάν ο εγκλωβισμός τους εδώ παγιωθεί σε στρατόπεδα κράτησης, που ευγενικά θα ονομάζονται "κέντρα φιλοξενίας", με εμάς να τους δείχνουμε την αλληλεγγύη μας πηγαίνοντάς τους απλώς τρόφιμα, φάρμακα και παιχνίδια, η απανθρωποποίησή τους θα έχει ολοκληρωθεί. Θα χρειαστούν γενεές και γενεές για να θεωρηθούν οι πρόσφυγες και τα - μωρά σήμερα - παιδιά τους ξανά άνθρωποι ίσοι και ίδιοι - παρά τις πολιτισμικές διαφορές - με τους υπόλοιπους. Όπως γράφει ο κ. Μεγαλοοικονόμου αλληλεγγύη σημαίνει:

"Αλληλεγγύη σημαίνει στήριξη των προσφύγων και μεταναστών ενάντια στις πολιτικές της Ευρώπης-φρούριο που υλοποιεί η παρούσα κυβέρνηση. Σημαίνει ξεσκέπασμα και αμφισβήτηση της λειτουργίας και της ίδιας της ύπαρξης των διαφόρων τύπων κέντρων φιλοξενίας/κράτησης/hotspot/κλπ και διεκδίκηση αξιοπρεπούς και πραγματικά ανοιχτής φιλοξενίας σε κανονικά κτίρια, με μικρό αριθμό φιλοξενουμένων, σε ξενοδοχεία, στα χιλιάδες άδεια κτίρια του δημοσίου και άλλα, που έχουν (ή δεν έχουν) δοθεί στο ΤΑΙΠΕΔ για πούλημα. Αλληλεγγύη σημαίνει αγώνας για "σύνορα ανοιχτά", ενάντια στην στρατιωτικοποίηση / στρατοπεδοποίηση του μεταναστευτικού/προσφυγικού και την κατάσταση διαρκούς εκτάκτου ανάγκης που οικοδομείται μέρα με τη μέρα."

Και πάνω απ' όλα αλληλεγγύη σημαίνει εθελοντική προσφορά έχοντας πάντοτε στο μυαλό μας πως οι άνθρωποι που τη δέχονται είναι ξεχωριστοί άνθρωποι και πως η προσφορά είναι προσωρινή μέχρι να μπορέσουν να επανέλθουν και αυτοί οι άνθρωποι στις κανονικές ζωές τους είτε στη δική τους είτε σε άλλη χώρα. Αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο για την αλληλέγγυα ή φιλανθρωπική προσφορά σε ανθρώπους που βρίσκονται για διάρκεια ή μόνιμα σε κλειστές δομές, είναι δηλαδή ιδρυματοποιημένοι ή αποκλεισμένοι από την κοινωνία.

Χρύσα Κουτρουμάνου, επί πτυχίω φοιτήτρια του Τμήματος Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών, μέλος της συντακτικής ομάδας του